Początki i rozwój miasta Szczekociny do końca XV w.

Autor: dr Jacek Laberschek (Kraków)

Pieczęć Jana ze Szczekocin Dokument, w którym Jan ze Szczekocin, kasztelan lubelski, biorąc starostwo dobrzyńskie zobowiązuje się płacić rocznie 400 grzywien, Kozienice, 2 XII 1429 r.

Jan Szczekocki i jego bracia dość łatwo popadali w konflikty z sąsiadami, zwłaszcza w sprawach o granice, jak w 1467 r. z klasztorem mogilskim, właścicielem części Sprowy, czy w latach 1467-1468 z jedenastoma właścicielami Goleniów, czy wreszcie w 1468 r. z dziedzicem Wywły Stanisławem i z dziedzicem Tęgoborza Stanisławem Tęgoborskim. Dopiero w 1480 r., a więc w ostatnich latach życia Jana, podkomorzy krakowski dokonał rozgraniczenia między Szczekocinami a częścią Sprowy należącą do Jana Kościenia herbu Jastrzębiec. Wytyczone wów­czas granice biegły od lasu zwanego Błonie, będącego własnością Jana Pieniążka ze Sprowy, wzdłuż obydwu brzegów rzeki Pilicy i dochodziły w pobliże brodu zwanego Popów Bróg. Między Janem Szczekockim a okoliczną szlachtą często toczyły się też spory o kmieci. W 1468 r. w sporze ze Szczepanem z Irządz Jan zeznał pod przysięgą, że nie uprowadził kmiecia Dobiesława z Małej Zawadki, poddanego Szczepana, i nie uwięził go gwałtem w swym domu w Szczekocinach, oraz zeznaniami sześciu świadków udowodnił, że jego młynarz Jakub nie uciekł z młyna Szczepana do młyna w Szczekocinach. Przed r. 1464 Jan ożenił się z Zofią, córką Świętopełka z Zawady, wdową po Szczepanie z Tęgoborza, a dopiero w 1468 r. zapisał jej 250 grzywien z tytułu posagu i 250 grzywien z tytułu wiana na całym dworze w Szczekocinach, młynie i sadzawce pod dworem i na mieście Szczekociny. Małżeństwo to stało się zarzewiem sporów z synem Zofii i Szczepana z Tę­goborza, Stanisławem Zawadzkim z Zawady i Tęgoborza, domagającym się spłaty z tytułu przysługującej mu macierzyzny. Dopiero w 1471 r. Jan Szczekocki spłacił Stanisława sumą 270 grzy­wien. Pod koniec życia w 1485 r. Jan zastawił za 35 grzywien Jakubowi Lipieńskiemu z racji posagu za siostrę rodzoną Annę karczmę w Grabcu. przynależną do Szczekocin .

Jest to ostatnia wiadomość źródłowa o Janie. Następne informacje o Szczekockich dotyczą już synów Jana: Jakuba Szczekockiego poświadczonego w latach 1483-1537. żonatego z Bar­barą, córką Rafała z Jarosławia (1496-1537), Wojciecha Szczekockiego wzmiankowanego w latach 1489-1496, żonatego z Katarzyną (l498-1506 wdowa), i Michała Szczekockiego notowanego w latach 1489-1503, żonatego z Anną (1506 wdowa). Pierwszy z wymienionych cieszył się za­ufaniem i zyskał protekcję najznaczniejszego dostojnika Królestwa, a zarazem bliskiego krewniaka Szczekockich Jakuba z Dębna, kasztelana krakowskiego, prawnuka Piotra ze Szczekocin kasztela­na lubelskiego, który - nie mając syna, lecz dwie córki: Annę z pierwszego małżeństwa, która wyszła za mąż za Macieja Bnińskiego, wojewodę poznańskiego, i Elżbietę z drugiego małżeństwa, żonę Wiktoryna z Sienna (1494) - niemal cały swój ziemski majątek zapisał w 1483 r. właśnie swemu imiennikowi Jakubowi Szczekockiemu. Obejmował on zamek Dębno i wsie przynależne: Dębno, Wolę Dębińską, Sufczyn, Wolę Sufczyńską, Perłę, Biadoliny (Bliższe), Dziekanów, Sterkowiec oraz cło w Dębnie. Przed r. 1488 dobra te zostały poszerzone o wsie Złota i Biskupice (Melsztyńskie). W 1489 r. Jakub Szczekocki uzyskał od króla zgodę na wykup królewszczyzny obejmującej Wojnicz z przyległymi wsiami i odtąd pozostawał tenutariuszem wojnickim. Przez długi czas Jakub i jego młodsi bracia, Wojciech i Michał, pozostawali w niedziele majątkowym i dopiero w 1489 r. podjęli pierwsze decyzje w sprawie wydzielenia własnych majątków. Początkowo Jakub pozyskał od Wojciecha i Michała dożywotnio Szczekociny, sam zaś odstąpił im pozyskane w charakterze zastawu od Mikołaja Pieniążka z Iwanowie Chlewice. Najmłodszemu Mi­chałowi udało się również pozyskać trzy inne wsie w pobliżu Szczekocin: Sprowę i Goleniowy do 1492 r. i Raszków w 1493 r. od Piotra z Kaszkowa. Ostatecznie Jakub Szczekocki zadowolił się dobrami debińskimi i tenutą wojnicką, a jego młodsi bracia dokonali w r. 1492 podziału dóbr, w wyniku którego starszemu Wojciechowi przypadło miasto Szczekociny z przedmieściem, czyli wsią Szczekociny, oraz pobliskie wsie: Małoszyce, Bonowice i Grabieć, natomiast młodszemu Michałowi wsie: Chlewice, Raszków, Sprawa i Goleniowy oraz 300 florenów węgierskich.